خبرگزاری فارس؛ احیای جهاد سازندگی می‌تواند نقش مؤثری در زمینه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مانند مشارکت مردم در امر اقتصاد، اقتصاد دانش‌بنیان، افزایش تولید و ارتقا شاخص‌های عدالت اجتماعی، تولید محصولات استراتژیک و امنیت غذایی ایفا کند. نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی به‌تازگی از تهیه طرحی برای احیای جهاد سازندگی خبر دادند که به همراه نامه‌ای به دفتر مقام معظم رهبری ارجاع شده است. ایشان با بیان اینکه نمی‌خواهیم به تعداد کارمندان یا تشکیلات دولتی بیفزاییم؛ افزودند: «با تشکیل دوباره جهاد سازندگی به دنبال حل مشکلات نیازهای امروز جامعه هستیم و به جهاد سازندگی با شکل و شمایل جدید و متناسب با سال 1397 نیاز داریم.» این یادداشت قصد دارد با بررسی ویژگی‌های ساختاری جهاد، اقداماتی که در راستای سازندگی کشور در این نهاد انجام‌شده است و نیز سیر ادغام و انحلال آن در وزارت کشاورزی به نقش این نهاد انقلابی در زمان حال بپردازد. جهاد سازندگی نهادی انقلابی بدون بروکراسی اداری جهاد سازندگی یکی از نهادهای برآمده از انقلاب بود که تنها 4 ماه پس از پیروزی انقلاب، با صدور فرمانی از امام خمینی، برای رسیدگی به وضع روستاها و رفع محرومیت روستائیان، با استفاده از نیروهای مردمی و داوطلب تشکیل شد. جهاد، نهادی با ویژگی‌های سازمانی و مدیریتی منحصربه‌فرد بود که ازجمله آن‌ها می‌توان به انعطاف‌پذیری ساختار و نیروی انسانی متناسب با وظایف جدید، هدف‌گرایی در فعالیت‌ها، عدم وجود سلسله‌مراتب سازمانی سخت، برخورداری از نیروهای داوطلبانه متعهد و با انگیزه و تأکید بر برنامه‌ریزی از پایین به بالا اشاره کرد؛ بنابراین جهاد دارای تشکیلاتی مردمی بدون پیچ‌وخم‌های اداری بود که آبادانی و رفع فقر از روستاها را از مسیری جدا از دستگاه‌های اداری تکنو بوروکراتیک پیگیری می‌کرد. اقدامات جهاد در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی این نهاد انقلابی در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقدامات قابل‌توجهی را به انجام رساند. تولید انبوه وسایل پرمصرف کشاورزی مانند دروگر بشقابی و هسته حفاری، ساخت سیلوهای چند هزار تنی گندم با هدف کمک به خودکفایی کشور، خلع ید از پیمانکاران خارجی و نیز بالا بردن روحیه خودکفایی در ذهن متخصصان داخلی از این جمله‌اند. جهاد همچنین با تشکیل 40 گردان مهندسی رزمی و انجام طرح‌های پیچیده مانند پل‌های معلق، ساخت نخستین موشک جمهوری اسلامی با برد 150 کیلومتر، دستگاه مین‌روب، دستگاه ساخت ابر مصنوعی و خودروی دوگانه آبی و خاکی خدمات ارزنده‌ای را در زمان جنگ تحمیلی انجام داد. از دیگر اقدامات جهاد می‌توان به تشکیل شوراهای اسلامی باهدف مشارکت مردم در مدیریت روستاها، تشکیل نهضت سوادآموزی و جهاد دانشگاهی اشاره کرد. تبدیل جهاد سازندگی به وزارتخانه زمینه ساز انحلال جهاد جهاد سازندگی با ساختار چابک و انقلابی خود توانست نیروهای متخصص و متعهد در رشته‌های مختلف را به سمت خود جذب کند که با کمک مردم روستاها پروژه‌های جهاد را به انجام می‌رساندند. در تحقیقی میدانی که میزان مشارکت مردم در فعالیت‌های جهاد سازندگی مورد بررسی قرار گرفت، نتیجه به‌دست‌آمده مشارکت 53 درصدی مردم را نشان می‌داد که در بعضی استان‌ها درصد مشارکت بیش از این مقدار بود. باوجود این سال 61 لایحه تبدیل جهاد به وزارتخانه، به مجلس برده شد که با این اقدام هویت مردمی جهاد و نیز زمینه حضور داوطلبانه مردم از بین رفت؛ چراکه مردم آن را به چشم یک سازمانی دولتی می‌دیدند و نهادی که نیروهای آن به‌عنوان کسب اجر اخروی و انجام تکلیف شرعی در آن خدمت می‌کردند؛ تبدیل به وزارتخانه‌ای با ساعت کار و حقوق مشخص شد. وزارتخانه شدن جهاد زمینه افول و انحلال آن را فراهم کرد. عده‌ای از دولت‌مردان که عمدتاً از طرفداران لیبرال و تکنوکرات بودند وجود نهادهای انقلابی را موازی سازمان‌ها مشابه دولتی و نیز جهاد را موازی وزارت کشاورزی می‌دانستند و کم‌کم با محدود کردن وظایف جهاد در نهایت آن را در وزارت کشاورزی ادغام کردند. در همین راستا  مهندس حسینعلی عظیمی عضو شورای مرکزی جهاد و فرمانده طراحی و عملیات آبی- خاکی در پشتیبانی مهندسی جنگ جهاد انحلال جهاد را نه در سال 79 و با ادغام وزارتخانه‌های جهاد و کشاورزی بلکه در همان سال 62 با تبدیل جهاد به وزارتخانه عنوان کردند؛ بنابراین تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، حذف بیش از 40 گردان مهندسی رزمی جهاد در پایان جنگ، حذف شورای مرکزی جهاد سازندگی و نهایتاً ادغام جهاد در وزارت کشاورزی چهار ضربه اساسی برای حذف جهاد بودند. زمزمه‌های انحلال جهاد سازندگی و ادغام آن در وزارت کشاورزی واکنش جدی رهبر انقلاب را نیز در پی داشت که ایشان در این خصوص خطاب به رئیس جمهور وقت فرمودند: «شنیدم در دولت باوجود دفاع و رأی موافق جناب‌عالی، نتیجه رأی‌گیری تأمین‌کننده حفظ و بقای ساختار انقلابی و کارآمد جهاد سازندگی نیست. این نگرانی هست که این تشکیلات مبارک، با آن‌همه آثار و تجربه‌های موفق، در وزارت جدید حل و هضم شود. یقیناً این خسارت بزرگی برای کشور و نظام و انقلاب خواهد بود. اگر آنچه پیش‌آمده تغییرناپذیر و نهایی است، مقتضی در انتخاب مسئول برای تشکیلات جدید جلو این ضرر متراکم گرفته شود و اگر نهایی نیست در آن تجدیدنظر شود.» نقش موثر احیا جهاد در اقتصاد مقاومتی ساختار جهاد سازندگی در کنار اقدامات مهمی که در آن انجام‌یافته است؛ نشان از کارآمد بودن این نهاد انقلابی داشته که یکی از مهم‌ترین دلایل آن، مردمی بودن آن بوده است. احیای این ساختار می‌تواند نقش مؤثری درزمینه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مانند مشارکت مردم در امر اقتصاد، اقتصاد دانش‌بنیان، افزایش تولید و ارتقای شاخص‌های عدالت اجتماعی، تولید محصولات استراتژیک و امنیت غذایی ایفا کند. نکته قابل‌توجه در این امر، استفاده از ظرفیت جوانان و تشکل‌های انقلابی است که هم‌اکنون در گوشه و کنار کشور به‌صورت پراکنده در حال فعالیت هستند. با انسجام این نیروها بازدهی و بهره‌وری آن‌ها افزایش‌یافته، به‌علاوه با به‌کارگیری آن‌ها در این نهاد می‌توان زمینه تربیت نیروی کارآمد و انقلابی جهت مدیریت کشور را فراهم کرد. یادداشت از نیلوفر بوربوری انتهای پیام/