صنایع غذایی> در سال گذشته صادرات غیرنفتی ایران افتی محسوس داشت و یکی از بخش‌های مهمی که دچار افت شد صنایع غذایی بود؛ افتی که مقصر اصلی آن را می‌توان عدم برنامه‌ریزی صحیح متولیان اصلی یعنی تشکل‌ها در بحث صادرات صنایع غذایی دانست.صادرات غیرنفتی ایران شامل 2 بخش است؛ بخش اول صادراتی است که در حقیقت پایه نفتی دارد مانند پتروشیمی و میعانات گازی، بخش دوم صادراتی است که به واقع غیرنفتی محسوب می‌شود. یکی از این کالاهای غیرنفتی که همیشه سهم مهمی در سبد صادرات داشته است، صنایع غذایی است. در سال‌های اخیر با وجود مشکلات زیادی که اقتصاد ایران وجود داشته است اما صنایع غذایی همیشه جزو صنایع سودده بود. وجود تقاضا در بازار با وجود افت قدرت خرید مردم و همچنین رقابت زیاد در این صنعت باعث شد که شاهد شکل‌گیری کارخانه‌های موفقی در صنایع غذایی باشیم. به ویژه آنکه بسیاری از فعالان موفق این صنعت بخش خصوصی واقعی هستند و هیچ ارتباطی با دولت یا نهادهای خصولتی ندارند. در تمام سال‌های تحریم این صنایع توانستند به رشدهای مهمی در بحث صادرات دست پیدا کنند و محصولات غذایی ایران در بسیاری از بازارهای جهانی جای خود را باز کرده بود.افت صادرات در شرایط بهبود وضعیتافت صادرات صنایع غذایی به حدی محسوس بود که اعتراضات باعث شد که نخستین جلسه کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران به این موضوع اختصاص یابد. این در حالی بود که افت در سال 94 و در شرایط بهبود وضعیت صادرات رخ داد. برجام، حل نسبی مشکل تحریم‌ها و از همه مهم‌تر فرصت مغتنم صادرات به روسیه عملا باعث شده بود که همه برای صنایع غذایی فرصتی ایده‌آل را تجسم کنند اما آمارهای ارائه شده کاملا خلاف این موضوع را نشان داد. صادراتی که تا پیش از این حتی در دوران تحریم دارای وضعیتی مناسب بودند دقیقا در همین سال با افت محسوس صادرات روبه‌رو شدند.کاوه زرگران دبیرکل کانون انجمن های صنایع غذایی ایران گفت: افت صادرات صنایع غذایی نه‌تنها زیاد بلکه قابل تامل از این جهت است که این افت غالبا در بخش‌هایی رخ داده است که در آن دارای مزیت صادراتی بیشتری بودیم و شامل صنایع قوی‌تر ما شده است. به گفته زرگران کاهش صنایع غذایی بیشتر در شیرینی و شکلات، ماکارونی و مواد لبنی قابل توجه است. وی تاکید کرد در شیرینی و شکلات، ماکارونی و لبنیات به ترتیب از نظر حجمی 18درصد، 8 درصد و 6 درصد افت داشته‌ایم که البته افت 6 درصدی لبنیات از نظر ارزشی بسیار بالاست. وی تاکید کرد: تمام این اتفاقات در شرایط بهبود وضعیت صادرات بود.زرگران معتقد است که باید هر بخش را به صورت جداگانه بررسی کرد برای مثال در بخش لبنیات 85 درصد صادرات به دو کشور رخ می‌داد که افت تقاضای آنها باعث این موضوع شد. همچنین قیمت شیرخام در ایران گران‌تر از سایر کشورهاست و باعث بالا بودن قیمت تمام شده ایران شده است. وی در بحث ماکارونی موضوع عوارض واردات گندم را مطرح کرد و افزود: به دلیل این عوارض قیمت تمام شده افزایش یافته است و باعث کاهش صادرات این محصول شده است. وی در نهایت مساله نوسان اقتصادی دنیا را مهم‌ترین عامل کاهش صادرات دانست. دبیرکل کانون صنایع غذایی تاکید کرد: بررسی علت این موضوع کماکان در حال بررسی است و در آینده نزدیک علل آن از سوی کمیسیون کشاورزی و کانون صنایع غذایی اعلام خواهد شد.4 ایراد تشکل‌ها در بحث صادراتصنایع غذایی اکثرا توسط بخش خصوصی واقعی صادر می‌شود و متولی صادرات آنها نه دولت بلکه فعالان اقتصادی هستند که در تشکل‌های خود نقشی پررنگ دارند. اگر در زمان بهبود صادرات تشکل‌های صنایع غذایی را به عنوان نهادهایی موفق مطرح می‌کنیم امروز نیز باید قبول کنیم که این تشکل‌ها دارای ایراداتی اساسی هستند که باعث مشکلاتی اینچنینی شده‌اند. در این میان 4 ایراد اساسی به تشکل‌ها وارد است.همه تخم‌مرغ‌ها در یک سبد نخستین مشکل صادرات صنایع غذایی ایران این است که بازارهای صادراتی این محصولات به چند کشور خاص از جمله عراق و افغانستان منحصر شده است. اگر به لیست صادرات صنایع غذایی نگاهی شود اکثر کالاهای نهایی به همین 2 کشور صادر می‌شد و اتفاقات سیاسی-اقتصادی باعث مشکلات زیادی برای فعالان اقتصادی شد. از وظایف تشکل‌های اقتصادی گسترش بازارهای صادراتی و تنوع بخشیدن به این بازارها است. در چند سال گذشته این تشکل‌ها کاملا در همان بازارهای قدیمی تمرکز کرده‌اند و توجهی به موضوع ایجاد پورتفلیوی صادراتی نکرده‌اند. در حقیقت این ایراد مدت‌هاست که توسط کارشناسان به تشکل‌های صنایع غذایی گرفته می‌شود اما هیچ کاری از سوی آنها صورت نگرفت.عدم لابی مناسب با دولت تشکل‌های صنایع غذایی ایران دارای ارتباط بسیار مناسب و حسنه‌یی با دولت هستند اما از این موضوع بسیار کم به نفع فعالان بخش خصوصی استفاده کرده‌اند. بعد از اجرایی شدن قانون انتزاع فعالان بخش خصوصی دچار مشکلات زیادی در بحث قانون عبور موقت کالاهای صادراتی شدند. بعضی از کالاها اصولا دارای اجازه عبور موقت نیستند و برخی دیگر دچار مشکلاتی در این بخش هستند. همین موضوع باعث مشکلاتی اساسی برای بخش خصوصی شده است. این در حالی است که بخش خصوصی اعتراضات زیادی در این خصوص به دولت داشته است اما کمتر مورد توجه قرار گرفت و تشکل‌های بخش خصوصی با وجود ارتباط خوب با دولت هیچگاه نتوانستند، این موضوع را حل کنند. همچنین مباحثی مانند عوارض گندم از مشکلاتی است که دولت برای بخش خصوصی ایجاد کرده است.حضور ضعیف ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی: یکی از مهم‌ترین مسائل برای بازاریابی کالاها حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است. در چند سال اخیر حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی توسط ایران بسیار کمرنگ بود. گلفود یکی از مهم‌ترین نمایشگاه‌های صنایع غذایی در جهان است. امسال بخش ایران بسیار کم فروغ بود و نتوانست در مقابل صنایع غذایی مقتدر جهان حرفی برای گفتن داشته باشد.مهم‌ترین موضوع این بخش عدم برنامه‌ریزی تشکل‌های بخش خصوصی در زمینه نمایشگاه‌های بین‌المللی و بازاریابی است. زمانی که بازاریابی در این راستا صورت نگیرد طبیعتا در بلندمدت افت صادرات صنایع غذایی کاملا طبیعی است.نداشتن برنامه صادراتی مدونیکی از وظایف تشکل‌ها تنظیم برنامه‌یی مشخص در راستای اهداف آنهاست. تشکل‌های صنایع غذایی مانند کانون صنایع غذایی تا امروز هیچ برنامه مشخصی در زمینه صادرات ارائه نداده‌اند. این موضوع خبر از این می‌دهد که یا صادرات جزو اهداف این تشکل‌ها نیست یا اصولا برنامه‌یی توسط این تشکل‌ها نوشته نشده است.تشکل‌های انحصارطلببا وجود تمام این بحث‌ها در نهایت اشتباهات تشکل‌ها باعث آسیب به یکی از مهم‌ترین بخش‌های صادراتی کشور شد. در این میان یک صدا بودن تشکل‌های صنایع غذایی خود باعث دیده نشدن این ضعف‌هاست. مسوولان کانون صنایع غذایی، کمیسیون کشاورزی و بسیاری از تشکل‌های صنایع غذایی از یک گروه مشخص هستند که کاملا با هماهنگی در زمینه‌های مختلف عمل می‌کنند.در این شرایط طبیعی است که هیچ کس ایرادات این گروه را به آنها گوشزد نمی‌کند. این گروه تلاش دارد تشکل‌های بیشتری را در اختیار داشته باشد و در ماه‌های اخیر هر تشکلی که با آنها همسو نبوده است و دیدگاه‌های متفاوتی داشته با تغییر و تحولاتی روبه‌رو شده است. شاید اگر اجازه وجود صدای مخالف در این بخش داده می‌شد امروز شاهد کاهش صادرات تا این حد در یکی از موفق‌ترین صنایع کشور نبودیم.منبع:تعادل