مؤسسه تحقیقات پژوهش‌های برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، در پژوهشی، مقایسه‌ای را اثبات کرد که این کشور نمی‌تواند جایگاه ایران یا سایر کشورهای صاحب‌نام تولیدکننده زعفران را با چالش عمده روبه‌رو کند.   به گزارش خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا)، ایران با تولید سالانه بیش از 250 تن زعفران همچنان دارنده مقام نخست تولید و تجارت جهان را از آن خود کرده است و هر از چندگاهی از سوی فعالان این حوزه همچون نایب‌رئیس شورای ملی زعفران نگرانی برای تصاحب این بازار از سوی کشورهایی چون افغانستان احساس می‌شود، اما مؤسسه تحقیقات پژوهش‌های برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی، در پژوهشی، مقایسه‌ای را اثبات کرد که این کشور نمی‌تواند جایگاه ایران یا سایر کشورهای صاحب‌نام تولیدکننده زعفران را با چالش عمده روبه‌رو کند، اما وضع عوارض صادراتی روی بسته‌های با وزن بیش از 30 گرم برای صادرکنندگان دغدغه‌هایی ازجمله غیراقتصادی بودن بسته‌بندی‌های کوچک برای صادرات مجدد و حتی کاربرد در محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی، بالا بودن قیمت مواد اولیه بسته‌بندی و نامناسب بودن بسته‌ها با توجه به تکنولوژی نامناسب که فساد محصول را باعث می‌شود، از عواملی است که باید مورد تجدیدنظر قرار می‌گرفت و در مردادماه سال 92 توسط دیوان عدالت اداری ابطال شد. نکته آن که ایجاد ارزش افزوده در محصول تنها با بسته‌بندی کوچک‌تر به‌دست نمی‌آید، بلکه راهکارهایی مانند تولید و صادرات عصاره‌های خالص‌سازی‌شده زعفران مثل کروسین، استفاده از تکنولوژی‌های جدید در بسته‌بندی مثل بسته‌های تحت اتمسفر کنترل شده، بسته‌های هوشمند و بسته‌های فعال و برقراری سیستم‌های پایش و ردیابی در محصولات صادراتی هم می‌تواند اعتبار محصولات صادراتی ایران را نزد مشتریان افزایش دهد. نگاهی به وضعیت تولید و فرآوری زعفران در افغانستان نشان می‌دهد که بر اساس برنامه‌های اجراشده توسط دولت افغانستان و حمایت نهادهای بین‌المللی نظیر ایکاردا، دانشگاه کشاورزی کالیفرنیا، USDA، بخش‌های همکاری برای توسعه کشورهای انگلستان، ایتالیا و... سطح زیر کشت زعفران از اواخر دهه 90 تاکنون به‌طور تدریجی در حال افزایش است. هرچند به هیچ‌عنوان آمار دقیق و قابل استنادی درباره تولید و صادرات زعفران در افغانستان وجود ندارد، اما بر اساس آمارهای ارائه‌شده توسط کمیته دانمارکی کمک به پناهندگان افغانستان (DAACAR)، میزان تولید و سطح زیر کشت تقریبی زعفران طی سال‌های 2004 تا 2012 به ترتیب از 60 کیلوگرم و 16 هکتار به 400 کیلوگرم و 500 هکتار رسیده است. کشت زعفران در 26 استان افغانستان به جای خشخاش بیشترین سطح زیر کشت زعفران (90 درصد زعفران این کشور) در ایالت هرات تولید می‌شود، اما برنامه دولت بر آن است که به جای خشخاش، کشت آن را در تمام 26 استان گسترش دهد. بر اساس مطالعات انجام گرفته حدود هفت تا 10 هزار هکتار زمین مناسب برای کشت زعفران در افغانستان وجود دارد که در صورت موفقیت‌آمیز بودن کشت آنها میزان تولید به 50 تا 70 تن خواهد رسید. در این باره نیز اقداماتی همانند آموزش حدود 12 هزار زارع، چاپ دستورالعمل کشت، تهیه 180 دستگاه ماشین خشک‌کن و احداث سه آزمایشگاه کنترل کیفی این مصحول در ایالات هرات ازجمله اقدامات دولت افغانستان برای توسعه کشت زعفران است، اما با توجه به زیرساخت‌های ضعیف اقتصادی و فنی افغانستان هنوز هم مشکلات متعددی نظیر کمبود پیاز مناسب، فقدان مراکز انبارداری و فرآوری، فقدان استاندارد ملی و نبود ارتباط صحیح بین زارعان و صادرکنندگان و مهم‌تر از همه ضعف سیاست‌های مناسب دولتی در سر راه تولید این محصول وجود دارد. غلامرضا میری، نایب‌رئیس شورای ملی زعفران از حمایت آمریکایی‌ها از زعفران افغانی ابراز نگرانی کرد که این امر ممکن است بازار زعفران ایرانی را غصب کند، اما با توجه به اینکه میزان مصرف این محصول در افغانستان بسیار ناچیز است، بنابراین قسمت عمده زعفران تولیدشده به کشورهای دیگر صادر می‌شود. مهم‌ترین بازار صادراتی این محصول به ترتیب کشورهای اسپانیا (30 درصد)، ایتالیا (17 درصد)، فرانسه (شش درصد)، سوئد، سوئیس، آرژانتین و امارات متحده عربی است. نکته قابل توجه این است که به دلیل ضعف کنترل کیفیت و بسته‌بندی، قسمت عمده زعفران به‌صورت فله به اسپانیا و فرانسه صادر می‌شود، اما باید گفت که این مسئله تنها جنجال رسانه‌ای است؛ زیرا مبنی بر تهدید زعفران افغانستان بر تولید و صادرات ایران و تأکید این نکته که طی سالیان اخیر میزان تولید و صادرات زعفران در افغانستان افزایش یافته است، اما در حال حاضر و حتی در آینده نه‌چندان دور وضعیت تولید به گونه‌ای نیست که بتواند جایگاه ایران یا سایر کشورهای صاحب‌نام تولیدکننده زعفران را با چالش عمده روبه‌رو کند. البته این مورد در صورتی امکان دارد که با برنامه‌ریزی‌های مناسب، استفاده از فرصت تولید زعفران در افغانستان (نظیر صادرات مجدد) به همراه توجه به مسائلی مانند ایجاد ارزش افزوده بیشتر در زعفران تولیدی ( از روش‌هایی مانند بسته‌بندی مناسب، تولید عصاره‌های زعفران) امکان افزایش میزان تولید و صادرات وجود داشته باشد. این اعتقاد هم هست که ماه رمضان بر قیمت زعفران تأثیر گذاشته، به‌گونه‌ای که در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم زعفران دسته، بین پنج میلیون و 300 تا پنج میلیون و 350، پوشال بین شش میلیون و 400 تا شش میلیون و 700، سرگل بین شش میلیون و 600 تا شش میلیون و 750 و نگین بین شش میلیون و 800 و هفت میلیون تومان در بازار به فروش می‌رسد و ماه رمضان باعث کاهش عرضه زعفران شده و ممکن است با توجه به اتمام این ماه و افزایش عبور و مرور کشاورزان در بازارهای محلی به نسبت میزان عرضه، قیمت زعفران کاهش پیدا کند. نتیجه آنکه پرچم تولید ایران همچنان بالاست و جای نگرانی وجود ندارد./   گزارش: مژگان ستار