به گزارش ایسنا، علی آهون منش امروز در نشست "امنیت غذایی؛ آینده ایران" بهره وری از آب در ایران را ناامید کننده توصیف و اظهار کرد: بهره وری مطلوب در ایران باید از ۳۷ درصد مقدار فعلی به ۶۵ تا ۷۵ درصد برسد، این در حالی است که آیین نامه اجرایی قانون بهره وری که قرار بود بر اساس ماده پنجم قانون برنامه چهارم تحت عنوان "تحقق اهداف و شاخص‌های کمی بهره وری" به اجرا گذاشته شود در اواخر سال ۱۳۸۹ یعنی پس از انقضای قانون از سوی هیئت وزیران ابلاغ شد.

وی ادامه داد: قیمت بدون یارانه آب بها یا همان قیمت تمام شده حدود ۶۰۰ ریال به ازای هر متر مکعب آب است، با توجه به اینکه ۹۰ درصد از کل آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و با توجه به خشکسالی‌های عارض شده در حال حاضر ۵۰ درصد این مقدار آب از چاه‌ها تامین می‌شود با این توصیف آیا پرداخت بهای سنگین آب توسط کشاورزان در صورت اجرای قانون امکان پذیر است و آیا حرفه کشاورزی با آب بهای واقعی مقرون به صرفه است؟

تاثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر الگوی کشت

عضو سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی تصریح کرد: اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها نه تنها بر الگوی کشت تاثیر خواهد گذاشت، بلکه ارزش افزوده بخشی از محصولات غذایی را نیز با تغییرات جدی رو به رو خواهد کرد و از این رو به عنوان عاملی تعیین کننده قیمت تمام شده غذا را هم با نوسان مواجه خواهد ساخت، به طوری که برای نمونه اجرای این قانون گروه اقلام زراعی مانند گندم، جو و ذرت را به ترتیب با رشد قیمت ۸۶، ۷۱ و ۸۲ درصدی رو به رو خواهد کرد.

آهون منش با تاکید بر برخی بندها و مواد قانونی که دولت‌ها را مکلف به اجرای عدالت در بخش رفع فقر و تامین امنیت غذایی می‌کند، اضافه کرد: جمهوری اسلامی ایران صاحب منابع عظیم انسانی است؛ ۸۰ درصد در رسیدن به خودکفایی غذایی موفق بوده و به چهارمین قدرت صادر کننده نفت جهان تبدیل شده و ۱۶ درصد کل منابع گاز طبیعی دنیا را در اختیار دارد با این همه کارآمدی هر نظام به استفاده مطلوب از منابع انسانی و منابع مادی موجود در آن وابسته است و تصمیم سازان ایران باید برای تامین امنیت مردم بیش از گذشته در این مسیر گام بردارند.

وی تخصیص یارانه به کل اقشار را با توجه به اهمیت ایجاد عدالت اجتماعی و ایجاد امنیت غذایی ۱۰۰ درصد نادرست دانست و افزود: تخصیص یارانه به این نحو کاملا مغایر اصل عدالت ورزی در جامعه است؛ یارانه به همه اقشار مردم به یک میزان تعلق می‌گیرد بدون آن که سهمی برای مالیات از دهک‌های پر درآمد لحاظ شود، قانون هدفمندسازی یارانه‌ها نه در دولت گذشته به درستی اجرا شد و نه دولت فعلی، دولت باید با توجه به شرایط جامعه آن را به شکل اصولی خود بازگرداند.

حوزه تامین امنیت غذایی فاقد متولی است

او با اشاره به تعدد دست اندرکاران حوزه تامین امنیت غذایی در کشور در عین حال این عرصه را فاقد متولی خواند و تصریح کرد: علی رغم آنکه قانون وظیفه تامین امنیت غذایی را علاوه بر سه وزارت خانه بهداشت، جهاد کشاورزی و تعاون به عهده شورای عالی امنیت ملی نیز قرار داده اما کشور فاقد یک سازمان واحد ذی مدخل در حوزه غذا و امنیت غذایی است.

آهون منش با اشاره به تعریف امنیت غذایی از نگاه سازمان خوار بار و کشاورزی جهانی اظهار کرد: امنیت غذایی زمانی تحقق می‌یابد که مصرف کنندگان از منظر اقتصادی توانایی خرید مواد غذایی مورد نیاز خود را داشته باشند و به منظور تامین اقلام مورد نیاز خود امکان ارتباط موثر با شبکه‌های توزیع مواد غذایی را نیز داشته باشند، با این حال در سال ۱۹۸۶ سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی وابسته به بانک جهانی این مبنا امنیت غذایی را به معنای دسترسی تمام مردم به غذای کافی در تمام اوقات به منظور زندگی سالم و فعال تعریف کرد. در یک جامعه فقیر ممکن است ۵۰-۸۰ درصد درآمدهای یک فرد برای تامین غذا مصرف شود در حالی که در یک جامعه مرفه تنها ۱۰ درصد به این مورد اختصاص خواهد یافت.

وی بیش از دو میلیارد نفر در دنیا درآمدی زیر دو دلار دارند و اگر چه طبق آمارها مصرف جهانی غذا رو به افزایش است، اما هنوز درآمدی برای خرید غذا وجود ندارد. بر اساس گزارش بانک جهانی بیش از ۴۰۰ میلیون گرسنه مزمن در جهان و بیش از ۱.۲ میلیون نفر گرسنه حاد در آفریقا وجود دارند.

فقدان امنیت کافی در حوزه تولید با نوسانات قیمت غذا

این عضو سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی با اعتقاد به اینکه نوسانات قیمت غذا به معنی فقدان امنیت کافی در حوزه تولیدات غذا است، گفت: از سال ۲۰۰۷ به این سو قیمت غذا سیر صعودی به خود گرفته و پیش بینی می‌شود طی دو دهه آینده نیز قیمت اقلام لازم خوراکی هم‌چنان افزایش یابد. با این همه عوامل تاثیرگذار دیگری همچون تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت، نوسانات قیمت حامل‌های انرژی، میزان ذخایر غذایی موجود در جهان و کشت فراسرزمینی نیز به شکل قابل ملاحظه‌ای بر میزان تولید غذا موثر بوده‌اند.

وی با اشاره به نقش مهم تغییرات آب و هوایی در میانگین تولید غذا تصریح کرد: اگر دمای هوا تنها یک درجه سانتی گراد بالاتر یا پایین تر شود میانگین تولید غذا ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت به عنوان مثال در سال گذشته میلادی موج گرما در روسیه تولید گندم در این کشور را ۴۰ تن کاهش داد و در ایران نیز خشکسالی‌های پیاپی مسیر توسعه اقتصادی و کشاورزی را با چالش‌های بسیاری رو به رو کرده است.

آهون منش رشد جمعیت را عاملی مهم و تاثیرگذار در قیمت غذا ارزیابی کرد و افزود: از ۳۰ سال قبل جمعیت جهان از سه به شش میلیارد نفر افزایش یافته و انتظار می‌رود که این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر نیز برسد، جمعیتی که قطعا در آینده به غذا و امکانات کافی برای زیست مطلوب نیز نیازمند خواهند بود، همچنین رویکرد ایران در چشم انداز ۱۴۰۴ رسیدن جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر است در حالی که تا زمانی که تصمیم سازان کشوری فاکتورهای لازم برای بهره مندی عادلانه افراد جامعه از امنیت و آسایش مطلوب را فراهم نکنند خانواده‌ها از فرزند آوری قطعا سر باز خواهند زد.

معاون اسبق تحقیقات و آموزش وزارت جهادکشاورزی با اشاره به نتایج یک تحقیق علمی در خصوص برآورد هزینه خانوارهای ایرانی پیش از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها گفت: در این بررسی پس از تقسیم اقشار مختلف در دهک‌های ۱۰ گانه معین شد که مقدار هزینه کرد اقلام غذای یک خانواده چهار نفری معادل پنج میلیون و ۵۷۰ هزار تومان خواهد بود، در حالی که نه تنها برآورد میانگین هزینه اقلام خوراکی در مناطق شهری به شرط آنکه هر خانوار حدودا چهار نفره باشد رقمی معادل ۹۸۲ هزار تومان است، بلکه شاخص خط فقر نیز قدرت تامین دو هزار و ۳۰۰ کالری در نظر گرفته شده است. نتیجه این بررسی نشان داد که ۷۰ درصد جامعه آماری مورد تحقیق زیر خط فقر به سر می‌برند.

آهون منش با اشاره به آهنگ سریع و رو به رشد جمعیت در کشورهایی مانند چین و هند خاطر نشان کرد: چین با رشد اقتصادی میانگین ۱۲ درصد و هند با رشد اقتصادی متوسط ۹ درصد در حال حاضر با رشد سریع جمعیت رو به رو هستند و همین مساله باعث شده تا این کشورها علاوه بر توجه به کمیت غذا برای بهبود کیفیت اقلام خوراکی خود نیز چاره‌ای بیندیشند.

وی با تاکید بر اهمیت قیمت حامل‌های انرژی به ویژه سوخت‌های فسیلی در تولید غذا گفت: در بسیاری از نقاط دنیا پسماندهای کشاورزی را به بیوگاز، اتانول یا بیوفیل تبدیل کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند به صرفه بودن این روش البته بسته به قیمت نفت است؛ اروپا تا سال ۲۰۲۰ تصمیم دارد ۱۰ درصد انرژی خود را از طریق بیوفیل تامین کند؛ برزیل هم اکنون ۶۰ درصد انرژی خود را به صورت بیوفیل از نیشکر تامین می‌کند. اگر نفت روزی تمام شود تولید غذا به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و به شدت کاهش خواهد یافت.

وی افزود: کشور آمریکا در حال حاضر هر سال ۱۳۰ میلیون تن مازاد کشاورزی یعنی چیزی معادل دو میلیون بشکه نفت خام خود را به بیوفیل تبدیل می‌کند؛ در ایران آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی به شدت بر تولید غذا اثرگذار است و قیمت اقلام خوراکی را به شکل غیر منتظره‌ای تعیین می‌کند.

عضو سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) با اعلام اینکه ذخایر غذایی جهان روز به روز در حال کاهش است، ادامه داد: زمانی آمریکا با مازاد غذا رو به رو بود، از این رو یا ذخایر خود را در اختیار کشورهای نیازمندی همچون هند قرار می‌داد، یا آنها را به دریا می‌ریخت و یا به در ازای پرداخت وجوهاتی از کشاورزان درخواست می‌کرد که که از کاشت بذر در زمین‌های زراعتی خود اجتناب کنند، اما امروز وضع به شکل دیگری است؛ دولت‌ها شاید در مواقع تنگنای اقتصادی دست به چاپ اسکناس بزنند، اما آیا جایگزینی برای تامین ذخایر خالی غذا هست؟

تمایل کشور به کشت‌های فرا سرزمینی

آهون منش در توضیح علت روی آوری برخی کشورهای اغلب توسعه یافته به انجام کشت‌های فراسرزمینی در دیگر کشورها اظهار کرد: اجاره یا خرید زمین در دیگر کشورها جهت تولید محصول و صادرات غذا به کشورهای سرمایه گذار گزینه‌ای است که در سال‌های اخیر بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است؛ مخصوصا چین در آفریقا بیش از سه میلیون هکتار زمین اجاره‌ای را به خود اختصاص داده است. با این همه زمین به تنهایی مساله اساسی نیست، بلکه آب این میان نقشی بسیار مهمتر را ایفا می‌کند. برای نمونه سودان با اجاره عراضی کشاورزی خود به دیگر کشورها ملزم به استفاده از آب نیل خواهد بود و به این ترتیب این رودخانه دیگر آبی برای مصر نخواهد داشت مساله‌ای که در دراز مدت وقوع جنگ‌های منطقه‌ای بر سر آب را تشدید خواهد کرد.

وی درباره رویکرد ایران نسبت به کشت‌های فراسرزمینی ادامه داد: قیمت بالای زمین‌های مستعد از یک سو و کمبود شدید آب برای مصارف کشاورزی از سوی دیگر باعث شده تا ایران نیز اخیرا به سمت کشت‌های فراسرزمینی متمایل شود.

آهون منش با تاکید بر اینکه روش‌های علمی راهکارهایی برای افزایش تولید غذا پیش روی بشر قرار می‌دهد، خاطر نشان کرد: بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که در صورت استفاده از علم و تکنولوژی تولید غذا کاهش نخواهد یافت، به عنوان مثال با یک متر مکعب آب تاکنون ۸۰۰ تا ۹۰۰ گرم ماده خشک تهیه می‌شد اما امروزه و با بهره گیری از مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی آب می‌توان مقدار ماده خشک تهیه شده از هر متر مکعب از آب را به بیش از یک و حتی تا حدود چهار کیلوگرم افزایش داد. از این رو بشر از یک سو با فرصت بهره‌گیری از علوم جدید رو به رو  است و از سوی دیگر با تهدید کمبود و گرانی غذا مواجه است و در این میان تنها راه ممکن شناخت تهدیدها و استفاده از فرصت‌ها است.

آهون منش درباره وضعیت غذا در ایران و جایگاه آن نسبت به شرایط جهانی گفت: ایران تا مرز ۸۵ درصد قابل خودکفایی است، گرچه متاسفانه به دلیل نامناسب بودن زیر ساخت‌ها قیمت تمام شده غذا در کشور هنوز بالا است و همین امر نیز بهانه‌ای به دست دولت‌های نهم و دهم داد تا سونامی واردات اقلامی همچون میوه، شکر، گوشت و برنج را رقم بزند در حالی که برای کاهش قیمت تولیدی غذا همین بس بود که به سرمایه گذاری‌های زیربنایی در بخش تولید و کشاورزی توجه شود.

وی با ابراز تاسف از نبود سرمایه گذاری منطقی در بخش کشاورزی طی ۲۵ سال گذشته ادامه داد: مهمترین عامل نبود غذا پیش از آنکه مربوط به افزایش مصرف باشد از ضعف سرمایه گذاری در بخش کشاورزی ناشی می‌شود.

آهون منش گفت: استفاده از اقلام هورمون در پرورش طیور، بیشتر گاو و کمتر گوسفند ممکن است باعث بروز تغییرات فیزیولوژیک متفاوتی در بدن انسان شود این در حالی است که در حال حاضر کنترل دقیقی نیز بر این امر صورت نمی‌گیرد با این همه استفاده از گوشت اعم از سفید یا قرمز برای بدن ضروری است و پروتئین گیاهی یا گیاهخواری نیز هرگز جایگزین پروتئین حیوانی برای بدن نمی‌شود.

عضو سازمان جهانی تحقیقات کشاورزی (CGIR) در توضیح تاثیر سرطان‌زایی محصولات تراریخته در بدن انسان با اشاره به یک مثال عینی افزود: افلاتوکسین سمی سرطان زا است؛ کشورهای اتحادیه اروپا طبق یک قرارداد برای افزایش امنیت غذایی ساکنین خود مقدار مجاز این سم را یک قسمت در میلیون تعریف کرده‌اند، این در حالی است که اگر محصولی مانند پسته از کشور تحریم شده‌ای مانند ایران به این کشورها صادر شود معیار وجود افلاتوکسین در کشورهای اروپایی مقصد به یکباره هزار برابر افزایش یافته و از یک قسمت در میلیون به یک قسمت در بیلیون تغییر می‌کند.

۴۰ درصد محصولات کشاورزی اروپا و امریکا ترایخته اند

آهون منش با اعلام اینکه ۳۵ تا ۴۰ درصد محصولات کشاورزی در اروپا و آمریکا تراریخته هستند، ادامه داد: در هیچ کجای دنیا هنوز ثابت نشده که استفاده از محصولات تراریخته یعنی اقلامی که مورد دستکاری ژنتیک قرار گرفته اند سرطان زا است همان گونه که هیچ کسی نیز اطلاعی ندارد که نتیجه تحقیقات علمی در حوزه تراریخته‌ها قضاوت بشر را در سال‌های آتی به کدام سمت خواهد کشاند. در ایران سالانه دو میلیون تن ذرت به کشور وارد می‌شود که سهم محصولات تراریخته در این میان اندک نیست.

آهون منش در عین حال با بیان اینکه با استفاده از محصولات تراریخته شخصا موافق نیست، تصریح کرد: من موافق نیستم به شرط آنکه جایگزینی برای استفاده از اقلام غذایی ضروری مردم یافت شود، اما متاسفانه همه چیز در ایران سیاسی شده؛ جامعه سیاست زده است در حالی که اگر همه بر محور اعتدال پایبند باشند مسائل از مسیر صحیح خود به نتیجه منطقی خواهد رسید.

انتهای پیام