خبرگزاری مهر، گروه استانها- ثمین مامقانی نژاد: خشکسالی مهمان ناخوانده‌ای است که سال‌هاست در کشور ما جولان می‌دهد و اکثر مناطق شهری و روستایی را درگیر خود کرده است. چالشی که مقابله با آن در گرو برنامه ریزی صحیح و اصولی بوده و بیش از هر بخش دیگری این روزها کشاورزی را زمین گیر کرده است. بخش کشاورزی این روزها از یک سو متهم به مصرف حجم بخش قابل توجهی از منابع محدود آبی کشور است و از سوی دیگر بیشترین ضربه را از چالش کم آبی می‌خورد.
کاهش شدید منابع آبی در کشور و افزوده شدن مناطق خشک و بیابانی در استان‌های آسیب پذیر همچون استان مرکزی، زنگ خطری است که طی سال‌های اخیر همواره از تریبون‌های مختلف به گوشمان می‌رسد.
استان مرکزی نیز اگرچه به واسطه قرار گرفتن در کویر مرکزی و زاویه چین خوردگی البرز و زاگرس از تنوع آب و هوایی برخوردار است اما بخش قابل توجه و معادل ۳۸ درصد مساحت آن را مناطق نیمه بیابانی تشکیل می‌دهد.
مطالعات حکایت از آن دارد که متاسفانه تنها نیمی از ۳.۰۲ میلیارد متر مکعب منابع آبی زیرزمینی استان در بخش کشاورزی و سایر بخش‌ها به مصرف می‌رسد و مابقی به علت مدیریت ناصحیح منابع آبی از دسترس خارج می‌شود.
افزایش ۱۲ درصدی مساحت مناطق خشک استان از دهه ۶۰ تاکنون زنگ خطر بزرگی است که نیازمند تفکر و برنامه ریزی تصمیم سازان منطقه است و شاید یکی از راهکارهای بهره گیری از منابع آبی محدود استان، کنترل مصرف آب در بخش کشاورزی و مدیریت آن با تغییر الگوی کشت باشد.
کسری ۲۱۰ میلیون مترمکعبی مخازن آب در استان
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان مرکزی در گفت و گو با خبرنگار مهر از کسری ۲۱۰ میلیون مترمکعبی مخازن آب در استان مرکزی خبر داد و گفت: ارائه برنامه‌های مدیریتی در مصرف بهینه آب یکی از راهکارهای اساسی در این بخش است.
نورالدین بازگیر افزود: در حال حاضر ۹۱ درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود لذا با توجه به حجم بالای مصرف آب در این بخش، برنامه ریزی و اجرای طرح‌های مصرف بهینه می‌تواند سرعت کاهش منابع آبی استان را کم کرده و به تداوم حیات این بخش کمک کند.
وی با تاکید بر ضرورت اجرای طرح تغییر الگوی کشت در استان بیان داشت: توسعه آبیاری با بهره گیری از سیستم‌های تحت فشار، تغییر الگوی کشت و پرهیز از کشت محصولات آب بر می‌تواند به سرعت مصرف منابع آبی زیرزمینی را کاهش دهد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی ادامه داد: اگرچه امسال میزان بارندگی‌ها بین ۱۵ تا ۱۷ درصد افزایش داشته اما این افزایش در سطحی نبوده که کم آبی بیش از یک دهه در استان را جبران کند و تأثیر مثبت این بارندگی‌ها در طول زمان مشخص خواهد شد.
بازگیر یادآور شد: در پی بارندگی‌های اخیر اگرچه ورودی سد ساوه در استان مرکزی هنوز از نظر میزان آب وضعیت خوبی ندارد اما در سد کمال صالح شاهد وضعیت خوبی هستیم.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی همچنین با اشاره به وجود یک هزارو ۶۳۰ حلقه چاه غیرمجاز آب در این استان اظهار داشت: بیشترین چاه‌های غیرمجاز استان در شهرستان‌های اراک، شازند و خنداب حفر شده است.
ضرورت اجرای برنامه تغییر الگوی کشت
مدیر مطالعات منابع آب و تحقیقات پایه شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی نیز با اشاره به محدودیت منابع آبی در استان مرکزی، تغییر الگوی کشت را یکی از ضروری‌ترین برنامه‌ها در راستای حفظ منابع محدود آبی برشمرد و گفت: ضرورت محدودسازی تولید برخی از محصولات باغی یا جالیزی از جمله هندوانه که به آب فراوانی نیاز دارد، در مناطق کم آب یکی از راهکارهای اساسی برای جلوگیری از هدررفت و مدیریت صحیح منابع آب است.
عزت الله آمره ای با بیان این که سیاست جلوگیری از کشت محصولات کشاورزی آب بر، برای اولین بار امسال در استان مرکزی اجرا می‌شود اظهار داشت: بحران آبی پیش روی کشور و استان مرکزی، توجه به الگوی کشت مصوب و ملی و پرهیز از کشت محصولاتی است که همخوانی با شرایط اقلیمی منطقه ندارند.
وی با اظهار تأسف از بی توجهی به الگوی کشت محصولات کشاورزی در مناطق مختلف استان بیان کرد: بی توجهی به کشت برخی محصولات آب بر در مناطقی که بحران کم آبی در آنجا بیداد می‌کند متاسفانه سرعت کاهش منابع آب زیرزمینی را افزایش داده است.
مدیر مطالعات منابع آب و تحقیقات پایه شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی با تاکید بر ممنوعیت کشت جالیزی در استان مرکزی به عنوان یکی از استان‌های بحرانی در حوزه آب اظهار داشت: از آنجا که محصولاتی نظیر هندوانه محصولات استراتژیک استان نبوده و در زمان بهره برداری نیز بازار خرید مناسبی ندارند، لذا با توجه به محدودیت منابع آبی، تأمین آب مورد نیاز برای مصارف شرب، کشت محصولات استراتژیک و باغ‌ها باید در اولویت قرار گیرد.
آمره ای آب مورد نیاز برای تولید هر کیلو هندوانه را، ۲۳۵ لیتر عنوان کرد و گفت: آب مورد نیاز اراضی زیر کشت این محصول عمدتاً از محدوده اراضی زیر شرب چاه کشاورزی و به صورت لوله‌ای و با فاصله دو تا سه کیلومتر در اراضی منابع طبیعی تأمین می‌شود که طبق قانون انتقال آب به مناطق غیراراضی چاه ممنوع است.
وی ادامه داد: الگوی کشت به معنی تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار مطابق با سیاست‌های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های طبیعی منطقه‌ای مانند شرایط اقلیمی، منابع آب و خاک با رعایت اصول اکولوژیکی تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست است.
برنامه ریزی برای نجات بخش کشاورزی در اتاق فکر
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر بحران آب و کمبود نقدینگی را از مهمترین چالش‌های اساسی کشاورزان استان مرکزی برشمرد و گفت: استان مرکزی یکی از استان‌های پیشرو در تولید محصولات کشاورزی و دامپروری مانند تولید انواع گل‌ها و ماهیان زینتی، پسته، انار و محصولات مختلف باغی در مقایسه با دیگر مناطق کشور است.
علی بابایی با بیان این که تلاش برای برون رفت از بحران پیش روی بخش کشاورزی استان مرکزی از اولویت‌های کاری سازمان جهاد کشاورزی استان بوده افزود: به این منظور کوشیده‌ایم تا با تشکیل اتاق فکر و هم اندیشی با فعالان بخش غیردولتی به ساماندهی و رفع این مشکلات اقدام کنیم.
وی مدیریت بهینه منابع آب و استفاده از روش‌های نوین آبیاری را مهمترین راهکار تثبیت و رونق بخش کشاورزی استان برشمرد و اظهار داشت: اجرای آبیاری تحت فشار، احداث کانال‌های بتنی و انتقال آب با لوله از هدررفت مقادیر فراوانی آب جلوگیری کرده و موجب افزایش بهره وری در این بخش می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی با بیان این که بازسازی کانال‌های آبیاری سنتی از دیگر راه‌های ارتقای بهره وری از آب در بخش کشاورزی است یاداور شد: ۱۳ هزار کیلومتر کانال انتقال آب در بخش کشاورزی استان مرکزی وجود دارد که یک هزار و ۲۰۰ کیلومتر آن به صورت بتنی و لوله گذاری شده است.
بابایی ادامه داد: حدود ۱۲ هزار کیلومتر از کانال‌های انتقال آب در این استان به صورت سنتی است که با تبدیل آنها به کانال‌های مدرن از هدررفت آب از طریق خاک جلوگیری و بهره وری آب تا ۱.۵ برابر افزایش می‌یابد.
به نظر می‌رسد موضوع بحران آب مساله ای فراسازمانی است که نیاز به همفکری و تعامل چند نهاد مربوط برای برنامه ریزی اقدامات عملی به منظور رفع این مشکل دارد که مهمترین مشخصه این برنامه ریزی‌ها باید آینده نگری و پرهیز از اخذ تصمیماتی باشد که فقط در کوتاه مدت مشکل را رفع می‌کند.
نظر شما