ضرورت فرهنگ سازي براي استفاده صحيح از آب در جلگه گيلان

جلگه حاصلخير گيلان كه در درازاي تاريخ بوجود آمده، حاصل سايش خاك هشت استان كشور طي ميليون ها سال و رسوب آن در اين دشت است. با ايجاد شبكه هاي سد سفيدرود و شبكه هاي آن، زمينه آبياري مطمئن مزارع شاليزاري گيلان در سال هاي كم آبي و پر آبي بوجود آمد و حاصل اين خاك مرطوب و حاصلخيز، توليد كيفي ترين محصول برنج است.
اين رودخانه خروشان و غلطان كه با گذر از وسط جلگه گيلان در كياشهر، در درياي خزر آرام مي گيرد؛ بر روي آن سد سفيدرود و شبكه هاي آبياري آن در محل تلاقي دو سرشاخه قزل اوزن و رودخانه طالقان در دهه 40 شمسي به منظور آبياري اراضي شاليزاري گيلان در منجيل احداث شد.
قبل از بهره برداري از سد سفيدرود، شاليزارهاي گيلان خيلي كمتر از اراضي فعلي بود كه در حاشيه رودخانه ها و آبگيرها قرار داشتند و محدود به آب رودخانه ها بودند. در سال هاي كم باران و كاهش آب رودخانه ها شاليكاران با مشكلات بسياري مواجه مي شدند و هيچ اطميناني به آبياري مزارع خود و برداشت محصول نداشتند.
آمارهاي آن زمان، نشان مي دهد كه شاليزارها حدود 60 هزار هكتار بود كه بعد از احداث سد، سطح اين شاليزارها تا 238 هزار هكتار فعلي افزايش يافت. هم اكنون 180 هزار هكتار از شاليزارهاي گيلان از طريق شبكه هاي آبياري و زهكشي سد سفيدرود آبياري مي شوند.
سد سفيدرود با ظرفيت يك ميليارد و 700ميليون متر مكعب آب ساخته شد كه هم اكنون به دليل انباشت رسوب ساليانه ، اين ميزان به حدود يك ميليارد و يكصد ميليون مترمكعب كاهش يافته است.
برخي كارشناسان معتقدند حدود 30درصد شبكه هاي آبياري اين سد هيچگاه تكميل نشد و شبكه موجود نيز به مرحله فرسودگي رسيده و تلفات آب در آن زياد است. هر چند در سال هاي اخير، عمليات آبخيزداري براي جلوگيري از فرسايش خاك در حوضه آبريز اين سد به منظور تثبيت وضعيت خاك انجام شده، ولي اين اقدامات كافي به نظر نمي رسند.
همه ساله قبل از شروع فصل آبياري برنامه ريزي براي آبياري شاليزارهاي گيلان از طريق شركت آب منطقه اي گيلان انجام و عمليات آبرساني براساس ميزان آب ذخيره شده و قابل دسترسي در پشت سد تنظيم مي شود. شركت آب منطقه اي گيلان هر ساله براي مقابله با كم آبي، برنامه ريزي هايي را با اعمال نوبت بندي در توزيع آب كشاورزي در فصل شاليكاري انجام مي دهد تا بتواند در موقعيت هاي بحراني و كم آبي، آب كشاورزي را به همه مزارع برساند. در همين راستا 120هزار هكتار از شبكه هاي آبياري، زهكشي و بازسازي تاسيسات آبي را بصورت طرحي ملي و استاني در دست اجرا دارد كه از جمله آنها ساخت سد پلرود در رودسر براي تامين آب و كمك به ذخيره آب در گيلان است كه با بهره برداري از اين سد، حدود 217هزار هكتار از اراضي شاليكاري استان در محدوده هاي شبكه هاي سفيدرود و پلرود قرار مي گيرند.
سرپرست شركت آب منطقه اي گيلان در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: امسال در طول دوران آبياري سد سفيدرود، شبكه هاي انتهايي آبياري كه همه ساله مشكل داشتند از جمله رضوانشهر و لنگرود، از بهترين بهره مندي آب برخودار بوده اند.
مجيد نيكخوي افزود: امسال تغييري در برنامه آبياري و مديريت در مراحل نوبت بندي آب ايجاد شده و بجاي قطع و وصل آب از سدسفيدرود، اين كار در سدهاي انحرافي تاريك ، گلرود و سنگر انجام و مديريت شد.
وي يادآور شد: اين تقسيم بندي و قطع آب به گونه اي بود كه همه مزارع كشاورزي، توانستند همزمان از آب بهره مند شوند ضمن اينكه اين نوع مديريت، موجب سرعت افزايش انتقال آب به پايين ترين مزارع، كاهش تلفات آب و افزايش بازده آبياري در انتقال و توزيع آب شده و كاهش مراجعات و شكايات را در پي داشته است.
نيكخوي ادامه داد: امسال با بهره برداري از واحد عمراني F چهار در منطقه صومعه سرا، بخشي از شبكه آبياري وارد شبكه مدار مصرف شد كه به بهبود آبياري آن منطقه كمك كرد.
نيكخوي خاطرنشان كرد: مجموع تدابير مديريتي در سال جاري موجب شد كه 20روز برنامه آبياري زودتر تمام شود كه اين موضوع، استفاده بهتر از آب هاي موجود داخلي را در پي داشت.
سرپرست شركت آب منطقه اي گيلان با مناسب توصيف كردن سال آبي در حوضه بالاي سد سفيدرود گفت: تاكنون مجموع آب ورودي به سد سفيدرود از آغاز سال جاري، دو ميليارد و 223ميليون مترمكعب بوده كه مقدار آب مديريت شده براي رهاسازي از طريق كانال ها و شبكه هاي سد سفيدرود در فصل آبياري امسال، يك ميليارد و 531ميليون متر مكعب بوده است.
وي تاكيد كرد: حدود 180 هزار هكتار از اراضي شاليزاري گيلان از طريق سد سفيدرود آبياري مي شوند كه براي آبياري شاليزاري استان، بيش از دو ميليارد و 200ميليون مترمكعب آب از طريق بالادست سد مورد نياز است.
نيكخوي يادآور شد: حجم آب ورودي سد با توجه به بارندگي هاي مناسب، نشانگر اين است كه در قسمت بالادست سد سفيدرود، سدهايي زده شده كه حق آبه جلگه گيلان در آن رعايت نشده است.
وي با اشاره به اينكه جلگه گيلان در استفاده از آب هاي زير سطحي محدوديت دارد و بيش از حد نمي تواند از اين منابع استفاده كند، اظهار داشت: هم استاندار و هم مديريت آب منطقه اي گيلان، درحال پيگيري حق آبه جلگه گيلان از طريق روند اداري و درست هستند تا تخصيص واقعي سالانه از حوضه آبريز سفيدرود به استان تعلق گيرد.
نيكخوي يادآور شد: امسال طرح هايي از محل اعتبارات سفر رئيس جمهوري در استان درحال اجراست كه به آبياري گيلان كمك كرده كه از جمله آنها، افتتاح سد لاستيكي دهنه سر به عنوان يكي از 11سد مصوب اين سفر مي باشد كه امسال به بهره برداري رسيد.
وي گفت: نقاط بحراني در آبياري پايين دست آبخورها از شبكه سد سفيدرود در گيلان شامل مناطق لنگرود ، رضوانشهر ، صومعه سرا و رضوانشهر هستند كه در فصل آبياري جاري براي هر منطقه، مديريت خاصي اعمال شد.
وي ادامه داد: همچنين در سال جاري ايستگاه پمپاژ تيمچال بزرگترين ايستگاه پمپاژ شمال با 9دستگاه پمپ و با دو متر مكعب آبدهي در منطقه كياشهر راه اندازي شد كه اين ايستگاه و سد لاستيكي دهنه سر، به حل مشكل اين مناطق بحراني آبياري كمك كرد.
نيكخوي همچنين از نصب 54 دستگاه دريچه جديد در فصل آبياري جاري در منطقه كياشهر، ساخت چند سازه آبي و تاسيسات مربوطه، احداث ايستگاه هاي پمپاژ و تقويت آنها در بعضي مناطق در فصل آبياري جاري خبر داد و اين اقدامات را در بهبود آبياري اراضي شاليزاري موثر خواند.
وي تغيير برنامه آبياري و مديريت در مراحل نوبت بندي را مهمترين اقدام در سال جاري دانست و يادآور شد: بجاي قطع آب از سد سفيدرود، اين كار در سدهاي انحرافي تاريك، گلرود و تاريك انجام شد.
وي هر مرحله آبياري به شاليزارها را 12روز ذكر كرد و افزود: در سال هاي گذشته، آب مزارع هشت روز وصل و چهار روز بعد از سد سفيدرود قطع مي شد و رسيدن آب از سد سفيدرود تا سد تاريك مدتي طول مي كشيد كه در اين مسير هم، تلفات آب وجود داشت.
نيكخوي ادامه داد: اين قطع و وصل و تقسيم آب، امسال از سد تاريك انجام شد به همين دليل هشت روز به چپ سنگر آب داده مي شد و چهار روز بعدي قطعي آب صورت مي گرفت كه در آن چهار روز اول، شرق گيلان قطع مي شد و اين مدل آبياري موجب شد تا قطع همزمان آب در مناطق شرقي، غربي و مركزي شبكه آبياري سفيدرود وجود نداشته باشد.
به گفته مديرعامل آب منطقه اي گيلان، هم اكنون در مرحله پاياني آبياري مزارع گيلان قرار داريم كه با خوشه دهي و رسيدن برنج، فصل آبياري نيز به پايان نزديك شده و فقط در شهرستان رودبار كه برنج دير كاشته مي شود، آبياري از سد سفيدرود ادامه دارد.
استان گيلان با توليد 38درصد برنج، دومين رتبه توليد برنج بعد از مازندران را دارد و سالانه با توليد مرغوبترين برنج كشور، غذاي 20ميليون ايراني را توليد مي كند.
فرهنگ سازي در بخش توزيع آب و درست استفاده كردن از اين نعمت خدادادي توسط مردم، مي تواند سالانه ميليون ها دلار ارزش اقتصادي براي كشور در پي داشته باشد.
6029 / 2007