لیلا مرگن- زیست بوم: مجلسی که در سال 83 با حذف حق النظاره چاه‌های کشاورزی، نظارت بر برداشت از آب‌های زیرزمینی را از چرخه مدیریت منابع آب کشور حذف کرد، امروز درباره حذف آب‌بها برای تولید محصولات استراتژیک کشاورزی در کمیسیون برنامه و بودجه خود تصمیم‌گیری خواهد کرد.     96 نماینده خانه ملت با این توجیه باید قیمت غذا در راستای کمک به مردم کاهش یابد، طرحی را در 26 آبان ماه سال جاری تهیه و به هیات رییس مجلس تقدیم کردند. بر اساس این طرح آب بهای اراضی کشاورزی که اقدام به کشت محصولات استراتژیک می‌کنند، حذف خواهد شد. اما آیا در شرایطی که بسیاری از دشت‌های ایران در مرز بحران قرار دارند و 110 میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از این منابع تا کنون به ثبت رسیده، چنین تصمیمی با منافع ملی ایران همراهی دارد؟ اساسا سهم آب در قیمت تمام شده تولید محصولات کشاورزی چقدر است که نمایندگان دلسوز ملت تصمیم دارند با حذف آن قیمت تمام شده غذای مردم را کاهش دهند؟ در حال حاضر بخش کشاورزی 90 درصد آب کشور را استفاده می‌کند.مجلس نابودی منابع آب ایران را کلید می‌زند؟   به گفته علیرضا دائمی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت نیرو، بخش کشاورزی آب زیرزمينی را به طور رایگان دریافت می‌کند. در آب سطحی که با کانال و خطوط انتقال آب به دست کشاورزان می‌رسد هم آب بهایی معادل یک تا سه درصد قيمت محصول از کشاورزان دریافت می‌شود. حال نمایندگان مجلس تصمیم دارند همین رقم ناچیز را هم با هدف کاهش بهای محصولات استراتژیک از چرخه اقتصاد آب حذف کنند تا اندک منابع درآمدی بخش آب کشور دچار مشکل شده و اجرای قسمتی از پروژه‌ها و برنامه‌هایی که متکی به این منابع درآمدی است، روی زمین باقی بماند.   محصولات استراتژیک بخش کشاورزی شامل گندم، دانه‌های روغنی، گوشت قرمز و برنج از جمله محصولات استراتژیکی هستند که برای تولید آنها آب زیادی مصرف می‌شود. سودای خودکفایی گندم در ایران سبب شد بسیاری از دیمزارهای ایران که محل کشت حبوبات بود، زیر کشت گندم رود. این اراضی که به دلیل نیاز آبی گندم و میزان بارش‌های منطقه در شرایط دیم قادر به تولید نبودند و از سوی دیگر در جریان سدسازی‌های گسترده در ایران، با وعده تامین آب روبرو شدند، از حالت دیم خارج شدند.   دیمزارهای زیر کشت حبوبات تبدیل به اراضی کشت گندم شدند تا ایران در تولید نان خود خودکفا شود اما در جریان این حرکت به ظاهر انقلابی منابع آب کشور به تاراج رفت و امروز مردم ساکن در دشت‌های استان‌های همدان، فارس و کرمان ناگزیرند خانه و کاشانه خود را به دلیل فرونشست دشت ترک کنند. پیش‌تر هم مردم سیستان و بلوچستان به دلیل بی آبی از جنوب شرق کشور به سمت شمال شرق یعنی خراسان بزرگ و گرگان کوچ کرده بودند.   در حال حاضر 90 درصد محصولات بخش کشاورزی در اراضی آبی تولید می‌شود. اراضی که به دلیل عدم سرمایه‌گذاری مناسب و رعایت نکردن اصول تسطیح و نوسازی به محلی برای بلعیدن آب کشور تبدیل شده‌است. بخش کشاورزی که برای تامین آب مورد نیاز خود هر روز مجبور است چاه‌ها را کف شکنی کرده و در برخی استان‌ها نظیر کرمان از عمق 120 متری زمین آب را به بیرون بکشد، 16 درصد برق کشور را هم مصرف می‌کند. به این ترتیب کشاورزان با استفاده از انرژی گران قیمت و یارانه‌ای با پمپ‌های قوی را فعال می‌کنند تا برای کشت سیب‌زمینی یا پیازی که به دلیل نبود مشتری، بخش عمده آن هر سال فاسد شده یا توسط دولت در قالب خرید تضمینی از بازار جمع‌آوری و در گوشه‌ای امحا شود، آب تامین کنند.   داستان تکراری محصول مازاد در بخش کشاورزی برای کسانی که دغدغه تامین آب کشور را دارند به قصه‌ای درآور تبدیل شده است. اما مسئولان بخش کشاورزی و شاید نمایندگان مجلس فقط آموخته‌اند با اعطای امتیازاتی کوچک به کشاورزان آنها را در این حرفه سخت که حالا با انباشت نیروی انسانی هم مواجه شده، نگه دارند. سیاست‌های تشویقی نمایندگان مجلس و مدیران بخش کشاورزی فقط به منافع فعلی گروه کوچکی از جامعه توجه دارد و منافع نسل‌های آتی در آن دیده نشده‌است.   طرح حذف آب بهای محصولات استراتژیک که توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی در آستانه انتخابات مجلس دهم در حال پیگیری است، فقط سرابی است که به کشاورزان نشان داده نمی‌شود. کاهش دو تا سه درصدی قیمت محصولات استراتژیک هیچ دردی را نه از جامعه و نه از کشاورزان درمان نمی‎کند اما مصرف بی محابای آب در کشور را ترویج می‌کند. با حذف آب بهای محصولات استراتژیک و احتمالا اقدامات تبلیغی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، همان اندک الگوی کشتی که در برخی نقاط رعایت می‌شد هم به دست فراموشی سپرده می‌شود.   کشاورزی که به دلیل فشارهای اقتصادی حذف یک ریال از هزینه‌های تولید برایش مهم است، با تصویب احتمالی چنین قانونی ترغیب می‌شود که کشت خود را تغییر داده و محصول استراتژیک بکارد. به این ترتیب با تغییر الگوی کشت، الگوی مصرف آب هم در مناطق مختلف تغییر می‌کند و چه بسا امکان دارد دشت‌هایی که در آستانه بحران بودند، به مرز سقوط کشانده شوند. کشت بیشتر محصولات استراتژیک کشور را با مازاد این گروه از محصولات مواجه می‌کند و در مقابل ناگزیر خواهیم بود محصولاتی که کشت آنها به دست فراموشی سپرده شده را از بازارهای جهانی خریداری کنیم.   در صورت تایید طرح نمایندگان مجلس، بدون شک شاهد ترک‌های بیشتری در زمین خواهیم بود. پیشنهاد حذف آب بهای محصولات کشاورزی در تعارض کامل با سیاست‌های اخیر وزارت نیرو است. دولت اعتباراتی را برای احیا و تعادل بخشی دشت‌های کشور در نظر گرفته و تلاش می‌کند با کاهش مصرف آب در این مناطق، از فرونشست دشت و مهاجرت اجباری مردم به دلیل ظهور ترک و فروچاله در دشت‌های بحرانی جلوگیری کند. طرح‌های این چنینی اگرچه به ظاهر به دنبال ایجاد معیشت بهتر برای مردم هستند اما در عمل به حذف فرهنگ و تمدن ایرانی سرعت می‌بخشند زیرا فرهنگ مناطقی که به دلیل فرونشست دشت‌ها ناچار به تخلیه می‌شوند، برای همیشه از صفحه تاریخ ایران حذف می‌شود.